Esòp
Esòp (òrere Αϊσωπος, Aísopos me Girik, mè ire Aesopeæ me Latin, mè ire Esope me Furenchi, mè ire Aesop me uketchieen̄) ìkakire ogwu usọ òkpa urọk (fabulist) mè òtumu mfufuk (story teller) òkonan̄a me ido Giris. Ọmọ ke egwen owuwa urọk eriọọn̄be kire Urọk kè Esòp ibak. Ubọk geelek îrebe ke kpemalek iriọọn̄ inu ofolek ugwem kan̄, kperọriọọn̄ si mè ìre lek ene òkup ikeya îluluk me linyọn̄ yi sà ìre ìkaluk, ikpa geege îgebe me erieen̄ kan̄ ìkakup si, owuwa mfufuk (stories) egwenbe ibak ọmọ òwa akarake owuwa senturi òraraka egebe me esese usem si; ekpọkpọk ikitumu echa si meege inire chereyi.
Me emen owuwa mfufuk cha, erọ ebi kè anam mè inu ekakaan̄ge ugwem eketumu ikọ mè ekerọ ufialek ita [solve problems].
Mfufuk ofolek kan̄ ìre inen mè inen; mêkọt imun̄ ema me emen ikpa egebe me ukot ikaan̄ kire echi kè Aristọtulu, Erọdotus mè Pulutachi. Ikpa ge, Aesop's Romance egebe me ukot ikaan̄, îtumu ikọ idọk ifolek ugwem kè Esòp; ire, owuwa inu cha môkọt ire inu ikamọnọge irek, ogak ge, ikpa ya ìkpa ibe ke ọmọ ìre ogwu usun̄ òsasak nsak enenen (ìkajaan̄ uja).
Ikpa ya ìtumu si ibe ke Esòp ìkakire ogwu usun̄, ire, ke sa me iriọọn̄-inu îkaan̄be, mè ata nteme îkinyibe ogwu ute-uwu, înibọkọ utelelek, mè inikana ogwu òkinyi ebi ubọọn̄ mè mkpulu ido nteme.
Me oka mgbọ, mîkige erieen̄ kan̄ kire Esop, Esope mè Isope.
Ikpa egebe me Giris ukot ikaan̄, kire echi kè Aristọtulu, etumu ibe ke eman Esòp me acha 620 SK me Thrace, me ere ge òkup me agba Okwaan̄ Ofifit; ere ya înikana ikichieek Mesembria. Owuwa ebi ìge ikpa me ukot mgbọ ebi ubọọn̄ Rom [Roman Imperial Period] etumu ibe ke eman ọmọ me Firijia [Phyrigia]. Callimachus, ogwu òge okwà [poet] òluluk me òso senturi ita, ìgwen ọmọ Esòp ogwu Sadis sà Maximus ogwu Taya ogwen ọmọ Ogwu òriọọn̄-inu ònan̄a me Lidia. Sa me inu Aristọtulu mè Erọdotus egebe ke esa ìriọọn̄ ibe ke Esòp ìkakire usun̄ me Samos; ke adasi ogwu nte-uwu kan̄ ìre Xanthus sabum Iadmon, ke mîsan̄a ọmọ me usun̄ mije îtumube ikọ iwut ifan̄a me ibot kè Samian, ene ge òbọbọọn̄ ubọọn̄ enenen; ke ìkwu me ama Delifi [Delphi].