Okwaan̄ Uchi (mè ìyaka ire Okwaan̄ Òkwukwu) ìre okwaan̄ ge òkup me etete mbum-ura. Ekigwen okwaan̄ uchi mije îmabe lek ilomo uchi, mè igwen okwaan̄ òkwukwu mije kpunu inu opgat ugwem geege, kubọk irin̄ mè ìre uti, me emen. Ido ita okup ikana ọmọ: Ijeren, Jodan mè Palesitain.

Okwaan̄ yi ìkibọkọ mun̄ kan̄ inan̄a me Okwaan̄ Jodan, ire, ìkakilibi ìsibi ìsi ere geege.

Ujọn̄ọ kan̄ ìre akọp kilo go (50km) sà uwele kan̄ ire akọp mè kilo go (15km). Okike ijọn̄ îmọnọbe ìre efit kilo gweregwen mè kilo go (605km²). Udọk kan̄ ìre efit mita iba mè akọp onaan̄ge mè jeeta (298m). Oke mun̄ okup me emen kan̄ ìre efit kilo ge mè akọp mè ini (114km³).

Ọmọ olomo uchi ichit me etete otutuuk asabọn okwaan̄ ijọn̄ otapbe ikana. Eya onenirọ mè mun̄ kan̄ inikaan̄ ulobo igak mun̄ echi ofifi okwaan̄.

Ire ene ibogwọk ugwọk me emen mun̄ okwaan̄ ya, ìbokitete me emen; ikpogeni.

Mije uchi onye ubọk ilomo me mun̄ okwaan̄ ya, irin̄ geege (mè ìre anam mun̄) ikaluk me emen; uti ìkatitibi si me emen. Eyi orọ ekigwen ọmọ Okwaan̄ Okwukwu (mije inu ogat ugwem geege ìkaluk me emen).

Ubọk geelek irebe ke kpunu irin̄ me emen mun̄ ya, owuwa inu ekisan̄a me okwaan̄ ya orọ mè okwaan̄ yi ikitaan̄ etip. Mîkisan̄a owuwa uchi. Ire echibi kilo mun̄ ge, mêkọt isan̄a uchi òboso efit garam iba mè akọp jaaba mè gweregwen (276 g/kg). Uchi ya mônikaan̄ calcium chloride (CaCl₂) 14.4%, potassium chloride (KCl) 4.4%, magnesium chloride (MgCl₂) 50.8% mè sodium chloride (NaCl) 30.4%. Sulfate ions (SO₄²⁻) ìkamalek ìlomo, ire, bromide ions (Br⁻) îlomo enenen me lek; ọmọ olomo bromide ion ichit me otutuuk mun̄ me linyọn̄.

Otutuuk inu chi ekisan̄abe me emen mun̄ yi, ekisa ema irọ esese inu òkirọ mè ugwem ikije ifo isi. Mîkisa usini irom ebi esese esese ugwun̄, inorie mè ugwun̄ ikwaan̄ (kemikàlu) ekisa irọ esese inu me uwu irom-inu.

Nrọnnye